Co do zasady, władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom w stanie niezmienionym przez cały czas jej trwania. Oboje rodzice mają obowiązek i prawo do wspólnego jej wykonywania i uzgadniania między sobą sposobu wychowania dziecka i załatwiania jego spraw.
Chodzi tu o wykonywanie przez każdego z rodziców wszystkich obowiązków, dzięki którym dziecko będzie wychowywane w sposób zapewniający jego harmonijny rozwój.
Do czego masz prawo w ramach przysługującej Ci władzy rodzicielskiej, co jest Twoim obowiązkiem?
Prawa rodzica możemy określić najogólniej jako prawo do wychowania dziecka zgodnie z własnymi przekonaniami z uwzględnieniem dojrzałości dziecka i wolności jego sumienia.
Obowiązki rodzicielskie dotyczą pieczy nad dzieckiem, zarządu jego majątkiem i wychowania dziecka. Do zespołu obowiązków zalicza się również obowiązek kierowania dzieckiem oraz obowiązek reprezentowania go. Jeżeli rodzic w sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki względem dziecka, stanowi to podstawę faktyczną pozbawienia władzy rodzicielskiej.
Zaniedbywanie przez rodziców ich obowiązków wobec dziecka polega przede wszystkim na tym, że w ogóle nie wykonują oni określonych obowiązków (H.H. „Władza rodzicielska”, komentarz T. 1995).
Jeśli posiadasz pełnię władzy rodzicielskiej, a jednocześnie z jakichkolwiek względów były partner uniemożliwia Ci kontakt z dzieckiem, występuje przeciwko tobie z wnioskiem o pozbawienie Cię władzy rodzicielskiej, to musisz uwzględnić, że celem byłego partnera jest wykazanie dowodami w toku postępowania, że:
1) nie możesz wykonywać władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody (której zakończenia nie można przewidzieć – zazwyczaj przez taką przeszkodę rozumie się np. pobyt w zakładzie karnym);
2) poprzez dotychczasowe praktyki wychowawcze nadużywasz lub w sposób rażący zaniedbujesz swe obowiązki względem dziecka;
3) trwale nie interesujesz się dzieckiem.
Już teraz zaznaczmy, że by skutecznie doszło do pozbawienia władzy rodzicielskiej wystarczy, żeby w okolicznościach danej sprawy doszło do zaistnienia którejkolwiek z wymienionych przyczyn (podstaw pkt 1-3).
Rozwiązanie problemu
Istotnym punktem do wyjścia przez Ciebie obronną ręką z sytuacji konfliktu z byłym partnerem wygenerowanego na tle dotychczasowego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej jest przedstawienie w toku postępowania dowodu, który:
– obali twierdzenia odnoszące się do zaistnienia w Waszej sprawie powodów dla których Sąd mógłby rozważyć odebranie Ci władzy rodzicielskiej (patrz: którykolwiek z punktów 1-3).
Jak to osiągnąć w sytuacji, gdy były partner uniemożliwia Ci kontakt z dzieckiem?
Dobrym sposobem jest archiwizowanie; trwałe przechowywanie wszelkich prób kontaktu z dzieckiem (zrzuty ekranu z wiadomościami kierowanymi do dziecka za pośrednictwem byłego partnera; nagrania głosowe wiadomości).
Bardzo dobrym sposobem wykazania zainteresowania bytem dziecka jest otworzenie na jego rzecz rachunku bankowego – jako swoistego funduszu na jego przyszłe cele; względnie dokonywanie przelewów pieniężnych kwot „kieszonkowego”; przekazów pieniężnych do rąk byłego partnera z wyraźnym jednak zaznaczeniem, że kwoty te stanowią kieszonkowe dziecka.
Ostatecznie, troskę o byt dziecka można wykazywać poprzez świadczenia rzeczowe.
W toku postępowania o pozbawienie Cię władzy rodzicielskiej w żadnym razie nie możesz dopuścić do sytuacji, w której Sąd stwierdzi w szczególności brak jakiejkolwiek więzi dziecka z Tobą, nawet tak podstawowej jak tej opierającej się na poczuciu przynależności biologicznej. W takiej sytuacji jest bowiem prawdopodobne orzeczenie przez Sąd o odebraniu władzy rodzicielskiej z jednoczesnym uregulowaniem kontaktów tak, by mogły się one w ogóle pomyślnie „nawiązać”.
Praktyczne uniemożliwianie kontaktu z dzieckiem
Jeśli natomiast Twój problem polega przede wszystkim na faktycznym uniemożliwianiu przez byłego partnera realizacji kontaktów z dzieckiem, zawsze możesz wnieść o tak zwane „sądowe ustalenie kontaktów z dzieckiem”.
W takim postępowaniu Sąd korzysta zazwyczaj z jednego z dwóch rozwiązań: 1) „projektuje” kontakty Twoje i partnera z dzieckiem; 2) orzeka o kontaktach zgodnie z powziętymi przez Ciebie i partnera ustaleniami.
Kilka słów o obowiązku realizowania kontaktów rodzicielskich
Kontakty z dzieckiem obejmują przykładowo przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego z nich rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia.
W braku porozumienia rodziców – jak wskazano powyżej – o sposobie realizowania kontaktów z dzieckiem rozstrzyga sąd opiekuńczy. Jeśli dobro dziecka tego wymaga, orzeczenie o sposobie realizowania tych kontaktów może zostać przez Sąd zmienione.
Władza rodzicielska a kontakty z dzieckiem
Pamiętajmy, że prawo do realizowania kontaktów z dzieckiem nie zależy od posiadania lub nie władzy rodzicielskiej przez rodziców. Rodzice nie są zwolnieni z obowiązku utrzymywania tych kontaktów nawet w sytuacji, gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej.
Badanie kompetencji rodzicielskich
Co bardzo ważne, kwestionowanie kompetencji (umiejętności) rodzicielskich często przybiera postać stronniczego przedstawiania jednego z partnerów.
Pamiętajmy, że stwierdzanie i wypowiadanie się na temat kompetencji (umiejętności) rodzicielskich partnerów powinno odbywać się przy pomocy wyspecjalizowanych narzędzi i wiedzy – najczęściej w grę wchodzi tu zasięgnięcie wiedzy z opinii Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów (OZSS), i to nią posługuje się Sąd w toku postępowania.
(źródła: Postanowienie Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 4 lipca 2018 roku, III Nsm 270/17)